Tiroid Kanserleri Nasil Tedavi Edilir?

Tum tiroid kanserli   hastalarda (tumor capi ne olursa olsun)  mutlaka uygulanmasi gereken  dort tedavi  basamagi vardir ve bunlar sirasiyla soyledir:

1.    Ameliyat: Ameliyatla  tiroid bezinin hepsi cikarilir.
2.    Radyoaktif iyot tedavisi:  Ameliyattan 4-6 hafta sonra radyoaktif iyot tedavisi yapilir.
3. Levotiroksin ilaci ile tedavi
4. Belirli aralarla takip: Tiroglobulin, tiroglobulin antikoru ve vucut taramasi ile takip yapilir.

Bu tedavi basamaklari uygulanan tiroid kanserli hastalarda kanser cogunlukla yok olmaktadir. Ancak ameliyat yetersiz yapilirsa veya  tiroid bezinin hepsi alinmaz ise; yahut da radyoaktif iyot tedavisi yapilmaz ise kanser nuksu sik gorulmektedir.

Tiroid Kanserli Hastalarda  Ameliyat Ile Bezin Hepsi Cikarilmalidir

Tiroid kanserli hastalarda  ilk tedavi ayagi ameliyattir ve ameliyatta tiroid bezinin  hepsinin cikarilmasi gerekir. Kanser teshisi  ameliyattan sonra ortaya konursa ikinci bir ameliyatla tiroid bezinin geri kalanini  da alinmalidir. Bazen bezin birkac noktasinda birden kanser olabileceginden  tiroid bezinin  tamamen alinmasi  gerekir.  Lenf bezlerinde  kanser yayilimi olan hastalarda bu bezler de ameliyat ile temizlenir.
Ameliyat oncesi  kanda tiroglobulin olcmek de faydalidir. Ameliyat oncesi yuksek tiroglobulin olmasi  o hastada kanser oldugu anlamina gelmez, ancak kanserin tiroglobulin salgiladigini ve iyi seyredecegini gosterir.  Biyopside kanser varsa ve ameliyat oncesi tiroglobulin yuksekse bu durum kanserin iyi seyredecegini gosterir. Ameliyat oncesi kanserli hastada tiroglobulin  dusuk ise kanser tiroglobulin uretmiyor demektir ve ameliyat sonrasi tiroglobulin  kanda dusuk olsa bile bu hastalar riskli hastalardir veya kanserin seyri hizli olacak demektir. 
Ameliyat sonrasi uyusma, karincalanma, kasilma gibi sikayetleriniz varsa kan kalsiyumu dusuk demektir. Kalsiyum dusuklugunun  nedeni ameliyatta paratiroid bezlerinde hasar olmasi veya bu bezlerin kanlanmasi bozuldugundan dolayi  paratiroid hormonu az salgilanmasindandir. Paratiroid hormon dusuklugu  ise kan kalsiyumunu dusurur ve  tedavi icin kalsiyum ve D vitamini ilaclari almaniz gerekir.

Tiroid Kanserinde Radyoaktif Iyot  Tedavisi Nasil Yapilir?

Radyoaktif iyot (RAI)  tedavisi  ameliyat sonrasi geride kalan normal tiroid dokusunu veya kanser hucrelerini oldurmek amaciyla  uygulanir.  Biz  tum  kanser  hastalarinda  (hangi evrede ve tumor capi ne olursa olsun) ameliyat sonrasi RAI tedavisi uygulamaktayiz. Radyoaktif iyot tedavisi yapmanin diger bir faydasi hastayi takipte tiroglobulin olcumlerinin  faydali olmasidir. Radyoaktif iyot tedavisi yapilmayan hastalarda tiroglobulin olcumu kanser nuksunu veya alevlenmesi hakkinda bilgi veremez.
Ameliyattan  6 –8 hafta sonra  RAI tedavisi yapilir.  RAI tedavisi icin  ameliyat sonrasi TSH’nin yukselmesi ve en az 20 IU/L’nin uzerine cikmasi gerekir.  Eger TSH yukselmiyorsa ameliyat sonrasi tiroid bezinde  cok doku kalmis demektir ve tekrar ameliyat gerekebilir.

Tiroid kanserli hastalara 100-150 mCi (milikuri) dozunda radyoaktif iyot verilir. Radyoaktif iyot alindiktan   4-7 gun sonra sonrasi tum vucut taramasi  yapilarak kanserin vucutta yayilip yayilmadigi  arastirilir. Bazen geride kalan  normal tiroid dokusunu yok etmek icin 25-50 mCi radyoaktif iyot verilebilir.  Radyoaktif iyot verilmeyen hastalarin %30’unda kanser nuks ettiginden mutlaka radyoaktif iyot tedavisi yapilmalidir.
 
Radyoaktif iyot tedavisinden sonra  levotiroksin ilacina baslanir ve 6-9 ay sonra tekrar vucut taramasi  icin gelmeniz istenir. Bu taramada yok olmamis  tiroid dokusu veya  tumor saptanmissa tekrar  radyoaktif iyot tedavisi yapilir.  Bu sekilde 6-9 ayda bir tarama yapilir ve radyoaktif iyot  tedavisi taramalarda tumor gorulmeyinceye kadar tekrar verilir.  Bu taramalar oncesi kullandiginiz  Levotiroksin ilaci kesilir ve TSH’nin yukselmesi saglanir. Size verilen tarama gununden bir ay once Levotiroksin ilaci kesilir. Diger hastaliklara ait ilac aliyorsaniz (kalp, tansiyon ve seker hastaligi ilaci gibi) onlar alinir. TSH yukselince radyoaktif iyot tedavisi daha etkili olur. TSH ilac kesildigi halde yukselmiyorsa radyoaktif iyot tedavisi faydali olmaz ve yapilamaz.

Radyoaktif iyot tedavisinden veya taramalardan   en az 2 hafta once dusuk iyotlu diyet  yapmaniz gerekir.  Genellikle iyotlu tuz, deniz urunleri, sut ve sut urunleri ve yumurta kisitlanir. Dusuk iyotlu diyet onerisi Tablo–’de verilmistir.

Radyoaktif  Iyot Tedavisi Oncesi Dusuk Iyotlu Diyet Nasil Yapilir?

Radyoaktif iyot tedavisinden 2 hafta once iyotsuz beslenmek gerekir. Burada amac vucuttaki iyodu tedavi oncesi azaltmak ve  tiroid bezi dokusu veya kanser dokusunu iyoda ac hale getirerek radyoaktif iyot verilince tiroid bezinin daha hizla radyoaktif iyot tutmasini saglamaktir.

Tarama ve tedavi oncesinde 2 hafta sureyle yenmemesi  gereken yiyecekler

1.     Iyotlu tuz
2.     Sut ve sut urunleri, dondurma, peynir ve yogurt
3.     Yumurta sarisi
4.     Deniz urunleri
5.     Iyotlu oksuruk surubu, iyotlu sac boyasi
6.     Kirmizi gida boyasi iceren yiyecekler, sekerler,  turp, marul
7.     Lokanta gidalari
8.     Soya fasulyesi ve soya yagi
9.     Cikolata
10.    Patates kabugu
11.   Icinde iyot bulunan multivitamin ilaclar

Radyoaktif iyot tedavisi icin hastanede  ne kadar yatacagim?

Radyoaktif iyot tedavisi nukleer tip merkezlerinde  yapilir. Kanser nedeniyle yuksek doz radyoaktif iyot alacaginizdan  Nukleer Tip Merkezinde bulunan odalarda  bir hafta tek basiniza kalmaniz gerekir.

Radyoaktif Iyot aldiktan sonra kaldigim odada yapmam gerekenler nelerdir?

Radyoaktif iyot verildikten sonra hastalarin kabiz kalmamaya dikkat etmesi gerekir. Bu amacla gunde en az 8-10 bardak su icmelidirler.  Kabizlik bagirsaklarin ve seks organlarinin (testis veya yumurtalik)  daha fazla radyasyon almasina neden olur. Tuvalet her defasinda 2 defa yikanmali ve eller de ayni sekilde 2 defa yikanmalidir.  Odaya gelen gorevlileri fazla mesgul etmemeye calisiniz.  Erkekler idrarini ayakta degil oturarak yapmalidir.

Levotiroksin ilacini kesmeden vucut taramasi nasil yapilir?

Tiroid kanserli hastalarda tarama oncesi  Levotiroksin  ilaci 4-6 hafta sureyle kesilerek hipotiroidiye (tiroid bezi yetmezligine) girmeleri istenir. Bu sayede kanda TSH hormonu artar ve tarama amaciyla verilen radyoaktif iyot  yuksek TSH hormonu sayesinde vucut tarafindan daha iyi tutulur.

Hastalarin ilaci kesmeleri ve hipotiroidiye girmeleri hastalarin yasam kalitesini bozdugu icin bu durum rahatsiz edici bir durumdur.

Halen Turkiye’de bulunmayan ancak yurtdisinda bazi ulkelerde bulunan sentetik TSH hormonu sayesinde artik hastalarda tiroid ilacini kesmeden tarama yapilabilmektedir. Yurtdisinda “Thyrogen” adiyla satilan bu sentetik TSH hormonu ile yapilan taramalardan iyi sonuc alinmistir.

Thyrogen ilaci sadece tarama icin degil ayni zamanda hastaligin veya tiroid kanserinin nuks edip etmedigini anlamak icin de kullanilmaktadir. Thyrogen ignesi yapildiktan sonra olculen tiroglobulin duzeyi kanserin nuks edip etmedigi konusunda daha saglikli bilgi vermektedir.

Radyoaktif iyot Tedavisinin Yan etkisi Var midir?

Radyoaktif iyot tedavisi sirasinda hafif bulanti olabilir. Tukruk bezlerine radyasyonun etkisi ile agizda metalik tat gelisebilir ve agiz kurulugu birkac hafta surebilir.

Tekrarlanan  radyoaktif iyot tedavileri tukruk bezlerinde tukruk akimini azaltabilir ve tas olusturabilir.

Karaciger testlerinde de gecici degisiklikler olabilir.

Bazen  radyoaktif iyot  verildikten hemen  sonra tiroid bezi iltihabi (radyasyon tiroiditi) olusabilir ve bu hastalarda boyunda hassasiyet,  tiroid hormonlarinda hafif yukseklik nedeniyle carpinti, terleme gibi sikayetler, yutkunmakta zorluk ve kulak agrisi gelisir. Bu tur sikayetleriniz oldugunda hemen doktorunuza muracaat ediniz. Bu hastalarda  kortizon tedavisi  faydali olmaktadir.

Radyoaktif iyot tedavisini tek doz alan 19-50 yas arasi kadinlarin yaklasik % 30’unda gecici  yumurtalik yetmezligi, kisa sureli  adet kesilmesi (12 ayi gecmeyen) ve gecici FSH ve LH  hormon yuksekligi gelisebilir.   

Genc erkeklerde ise   radyoaktif iyot  dozuna bagli olmakla beraber 1/3 erkekte  testiste hafif hasar ve buna bagli olarak FSH hormonunda yukselme gelisebilir. Bu durum 9 ay icinde normale doner. Bazi  hastalarda  sperm sayisinda azalma  olur ve daha sonra duzelir.

Radyoaktif iyot tedavisinden sonra dikkat etmeniz gereken  hususlar:

Radyoaktif iyodun  buyuk bir kismi diski ve idrarla, bir kismi da tukuruk ve ter gibi vucut sivilariyla vucudunuzdan atilir. Ayrica radyoaktif  iyot  vucudunuzda  bir sure kalacagindan ve radyasyon yayacagindan  cevrenizde bulunanlar radyasyona maruz kalacaktir. Bu nedenle  akrabalarinizi, yakinlarinizi, arkadaslarinizi, is arkadaslarinizi ve diger kisileri korumak sizin sorumlulugunuzdadir.

Almis oldugunuz radyoaktif maddeden dolayi yakininizda bulunan kisiler hem vucudunuzdaki maddenin sebep olacagi dis isinlanmadan hem de vucudunuzdaki maddenin idrar, ter, tukuruk gibi vucut sivilarinizla atilmasindan dolayi  radyasyonun etkilerine maruz kalabilirler.Bu nedenle su kurallara uyunuz:

Hastane cikisinda 10 saat suresince kesinlikle toplu tasima araclarina binmeyin. Taksi veya ozel arabayla yolculuk edebilirsiniz ancak aracin arkasinda ve surucuden en uzak tarafta oturun. Ayni surucu ile yolculuk iki saati asmamalidir. Diger yolcularin radyasyona daha az maruz kalmasini saglamak icin gerekli onlemleri alin. Ornegin surekli olarak ayni yolcunun yaninda oturmayin, belli surelerle yer degistirin. Eger bos yer varsa diger yolculardan en uzak yere oturun.

Evde ve iste cevrenizde bulunan kisilerden mumkun oldugunca uzak durun. Cevrenizdeki kisilerle aranizda en az 1 metre mesafe birakin ve 1 saatten fazla bir arada kalmayin. Daha uzun sure bir arada bulunmaniz gerektiginde aranizda en az 2 metre mesafe birakin.
 
Bebekler ve 10 yasindan kucuk cocuklarla yakin temasta bulunmayin. Onlara sarilmayin ve kucaklamayin. Cocuklar radyasyona karsi yetiskinlere kiyasla daha hassastir.

Kucuk cocuklariniz varsa cocugunuzu kucaginizda tutmayin, kucaklamayin, opmeyin ve yemek yedirmeyin.  Belli bir sure onlara bir baskasinin bakmasini saglayin.

Eger emziriyorsaniz sut vermeyi kesin.

Hamile kadinlar yaninda durmayin.

12 ay sure ile hamile kalmayin

Esinizle ayni yatakta yatmayin ; yatarken aranizda  en az 2 metre mesafe birakin. En iyisi ayri odada kalin ve uyuyun.

Birkac saatlik kisa sureli ziyaretci kabul edebilirsiniz. Ziyaretcilerle aranizda en az iki metre mesafe birakin. Cocuk ve hamile ziyaretci kabul etmeyin.

Tedaviden sonra isinize donmek zorunda kalirsaniz mesai arkadasinizla uzun sure bir arada kalmayin. Isvereninizi durumunuz hakkinda bilgilendirin.

Ozellikle kucuk cocuklarla bir arada olmanizi gerektiren iste calisiyorsaniz isinize ara verin (Ogretmen, cocuk bakicisi vb.).

Radyasyona duyarli bir iste calisiyorsaniz isine ara verin. (Fotografcilik, RIA laboratuvari gorevlisi vb.)

Sinema, tiyatro, konser ve benzeri kalabalik mekanlara gitmeyin.

Tuvalet sonrasi elleri en az 2 kez  cok iyi yikayin.

Lavabolari iyice yikayin.

Catal ve kasik ayri kullanin. Bunlari ayri olarak yikayin.

Tuvaleti, her tuvaletten sonra 2-3 defa yikayin ve 2 kova su dokun.Erkekler idrar yaparken  ayakta degil  oturarak alafranga tuvalete yapmalidir

Yukarida belirtilen onlemler en az bir hafta uyulmasi gerekir. Bundan sonra normal yasantiniza devam edebilirsiniz.

Radyoaktif  iyot alinan gunun ertesi gunu Levotiroksin ilacina baslamak gerekir.

Tiroid kanserli hastalar  levotiroksin Ilacini Nasil Kullanir?

Tiroid kanserli hastalarda tiroid bezinin hepsi ameliyatla alindigindan ameliyattan hemen sonra tiroid bezi yetmezligi gelisir.  Tiroid yetmezligi  nedeniyle   kanda yukselen  TSH hormonu  kanserin buyumesine de neden oldugundan Levotiroksin ilaci mutlaka kullanilir. Bu ilaclara radyoaktif iyot tedavisinin alindigi gunun ertesi gunu baslanir. Bu ilaclarin dozu kanserin yayilim yapip yapmamasi durumuna gore ayarlanir. Kanser yayilim yapmamissa TSH duzeyi   0.1-0.4mIU/ml arasinda olacak sekilde bu ilaclar alinir. Kanserde yayilim varsa ilaclarin dozu biraz fazla alinir ve  TSH 0.1 U/L’nin altina inecek sekilde ilac kullanilir. Burada amac bu tedavinin kanserin ilerlemesini onlemesidir. Kalp hastaligi ve kemik erimesi olanlarda ilac dozlari  buna gore doktorunuz tarafindan ayarlanir.

Tiroid kanserli hastanin kontrolleri nasil yapilir?

Tiroid ameliyati yapilmis, arkasindan  radyoaktif iyot  tedavisi almis ve  daha sonra  Levotiroksin ilaci kullanan  hastalar ilk zamanlar  6-9 ayda bir sonra duruma gore ve doktorunuzun kararina gore kontrollere gelirler. Bu kontrollerde amac kanserin nuks edip etmedigini anlamak ve  tiroid hormon durumunu kontrol etmektir.

Tiroid kanserinin nuks edip etmedigini anlamak icin  kontrollerde yapilan tetkikler sunlardir:

1- Kanda tiroglobulin duzeyini olcmek (papiller ve follikuler kanserli hastalar icin)
2- Kanda anti-tiroglobulin antikor olcumu yapmak (papiller ve follikuler kanserli hastalar icin)
3- Kanda kalsitonin hormonu olcmek (meduller tiroid kanserli hastalar icin)
4- Radyoaktif iyot veya baska izotoplarla vucut taramasi yapmak
5- Tiroid ultrasonu yapmak

Vucut taramasi radyoaktif iyot ile yapilan bir tetkiktir.  Tum vucudun tarandigi bu tetkikte vucudun herhangi bir yerinde kanser olup olmadigi kolayca anlasilir. Radyoaktif iyot taramasi papiller ve follikuler kanserli hastalarda yapilir. Diger kanserlerde  pek faydasi olmaz.  Eger bu taramalarda kanser saptanirsa  kanserin durumuna gore ameliyat, radyoaktif iyot tedavisi ve isin tedavilerinden birisi uygulanir. Bu tedaviye doktorunuz karar verir.

Kontrollerde T3, T4, TSH hormonlari ile  Anti-TPO, anti-Tiroglobulin antikorlari, tiroglobulin olcumu ve kanda kalsiyum olcumleri  ve tiroid ultrasonu  yapilir. Ileri tetkikler yapilip yapilmayacaginiza doktorunuz karar verir. Bu tetkikler sayesinde tiroid kanserinin tekrar olusup olusmadigi veya yayilip yayilmadigi kontrol edilir.

Papiller ve follikuler kanserli hastalarda kanda tiroglobulin   olcumu  kanser nuksunu gosteren en hassas testtir. Tiroglobulin  duzeyleri   Levotiroksin alirken 2 ng/ml’nin  altinda  veya bu ilaclari  almiyorken 5 ng/ml’nin altinda ise kanser yok demektir. Buna karsilik kan tiroglobulin duzeyleri gittikce artiyorsa kanser nuks ediyor  demektir. O zaman doktorunuz buna uygun tetkikler yapacak ve tedavinizi ayarlayacaktir.  Tiroglobulin duzeylerinin dogru sonuc vermesi icin hastanin kaninda tiroglobulin antikorunun  yuksek olmamasi gerekir. Tiroglobulin antikoru kaninda yuksek olan hastalarda olculen tiroglobulin yanlis sonuc verdiginden pek dikkate alinmaz.

Tiroglobulin olcumu her seferinde ayni metotla yapilmalidir; farkli metotlar farkli sonuclar verir. Tiroid kanserli hastalarin %15-20’sinde  anti-tiroglobulin antikoru vardir.

Anti-tiroglobulin antikor duzeyleri (Anti-Tg antikor)  kanser nuksu hakkinda bilgi verdiginden olculmelidir. Anti-Tg antikor sikligi tiroid kanserli hastalarda % 25 oraninda iken  toplumda % 11 oraninda yuksek olarak saptanir. Kanser hastasinda  anti- tiroglobulin antikor miktari gittikce yukseliyorsa kanserin nuks etme olasiligi artar. Bu hastalarda da ileri tetkikler yapilir.  Anti-tiroglobulin  antikorlari 6-12 aylik bir surede gittikce artiyorsa kanser nuks ediyor demektir.  Bununla birlikte radyoaktif iyot tedavisi sonrasi  ilk 6 ayda  anti-tiroglobulin antikorlarinin normalde yukselecegini unutmamak gerekir.

Meduller kanserli hastalarda  takipte kalsitonin ve karsinoembiriyojenik antijen duzeyleri olculur. Kalsitonin duzeyi dusmeyen veya gittikce artan hastalarda vucutta meduller kanser var demektir. Bu hastalarda tomografi, MR gibi tetkikler ve nukleer tip merkezinde baska taramalar yapilir.  Bazen bu tetkiklere ragmen  kanser odaginin saptanamadigi durumlar olabilir

PET Taramasi Nedir?

PET (pozitron emisyon tomagrafi), tiroid kanserli  hastalarda  yayilimin oldugu organlari veya yerleri  saptamakta kullanilan ve yeni kullanima gecmis bir tetkiktir. Ozellikle tiroglobulin duzeyi yuksek oldugu halde yapilan radyoaktif iyot vucut taramasi ile kanserin nerede oldugu saptanamayan hastalarda faydali olmaktadir. PET cihazi ulkemizde bazi merkezlerde bulunmaktadir.

Tiroid kanserinde isin tedavisi  (radyoterapi) ve kemoterapi ne zaman yapilir?

Tiroid kanseri kemiklere yayilirsa veya boyunda bir bolgede yapisiklik varsa radyoterapi yapilir. Follikuler kanserin Hurthle hucreli tipinde  de boyuna yonelik radyoterapi yapilabilir. Uzak organlara yayilimin oldugu kanser hastalarinda onkoloji uzmanlarinin onerileri dogrultusunda kemoterapi denilen kanser ilaclariyla tedavi yapilir.